Jan, Stanisław, Marian i René

Nasze myślenie o świecie skądś się bierze – z wychowania, szkoły, obejrzanych filmów albo przeczytanych książek. W związku z tym, podczas Festiwalu Małej Literatury, pragniemy wrócić pamięcią do twórczości postaci wyjątkowych, które w jedyny i oryginalny sposób kreowały fantastyczne światy. Podróż do nich wciąż jest zabawą, ale też bodźcem do różnego rodzaju refleksji. Dla dzieci i dorosłych.

O kim mowa?

Podczas FML 2021 postaramy się przybliżyć mistrza bajkowego pióra – Jana Brzechwę, człowieka, któremu kosmos sprzyjał, czyli wybitnego pisarza Stanisława Lema i dwóch prekursorów polskiego i europejskiego komisu: współtwórcę najbardziej znanego koziołka w Polsce – Mariana Walentynowicza oraz autora przygód o Asterixie i Mikołajku, René Gościnnego.

 

Człowiek, który stworzył polski komiks

Ojciec polskiego komiksu w tym roku skończyłby 125 lat. To człowiek, który sprawił, że większość z nas zna i lubi przyjaznego Koziołka Matołka. Mowa o Marianie Walentynowiczu, który zilustrował tekst utworu Kornela Makuszyńskiego o bohaterze z Pacanowa. Walentynowicz urodził się w roku 1896 w St. Petersburgu, z wykształcenia był architektem. Współpracował z wieloma warszawskimi czasopismami jako rysownik. Zobrazował nie tylko „Przygody Koziołka Matołka”, ale także cykl o małpce Fiki-Miki. Odpowiadał również za projekt graficzny legend krakowskich. Zaprojektował Znak Spadochronowy dla zasłużonych spadochroniarzy. Swoje inspiracje czerpał z wielu podróży, bowiem świat okrążył nie jeden raz! Jego twórczość wciąż bawi i zachwyca, a także fascynuje kolejnych młodych artystów komiksowych.

 

Prawnik, który pisał dla dzieci

Czy odwiedziliście kiedyś Akademię Pana Kleksa by wraz z Adasiem Niezgódką przeżywać przygody podczas lekcji w fantastycznej szkole? Może podczas wizyty „Na straganie w dzień targowy” myśleliście o „Pomidorze” i „Chrzanie”, a na wielobarwnej łące śledziliście „Żabę”, „Żuka” i „Jeża”? Pamiętacie radosne chwile z wyliczanką Entliczek pentliczek? To wszystko utwory Jana Brzechwy, człowieka, który oprócz tego, że w kreatywny sposób władał piórem, to był prawnikiem. Tak naprawdę nazywał się Jan Wiktor Lesman, ale nazywano go też „Szer-Szeniem” albo „Inspicjentem Brzeszczotem”. Ciekawe prawda? Urodził się w1898 roku w Żmeryce. Debiutował w roku 1915 jeszcze jako nastolatek. W 1936 roku wydał swój pierwszy tomik dla dzieci Tańcowała igła z nitką, a rok później kolejny – Kaczka dziwaczka. Podczas II Wojny Światowej stworzył książkę prozatorską, która jest znaną lekturą szkolną, czyli Akademię Pana Kleksa. Dzięki niemu Szczebrzeszyn został okrzyknięty stolicą języka polskiego. Dlaczego?
„W Szczebrzeszynie chrząszcz brzmi w trzcinie i Szczebrzeszyn z tego słynie.” Ten łamaniec stał się prawdziwym symbolem naszego trudnego, acz pięknego języka! Brzechwa był nie tylko bajkopisarzem, ale także autorem satyr dla dorosłych, tłumaczył również teksty z literatury rosyjskiej. W tym roku skończyłby 123 lata.

 

Pisarz, który przewidywał przyszłość

W Powrocie do gwiazd pisał: „Człowiek musi jeść, pić i ubierać się; reszta jest szaleństwem.”, a w Solaris: „Jak się tak leży godzinami w nocy, to myśleniem można zajść bardzo daleko i w bardzo dziwne strony.” Mowa o Stanisławie Lemie, mistrzowskim i nadzwyczajnym pisarzu gatunku hard science fiction, filozofie i futurologu. Urodził się w 1921 roku we Lwowie. Ciekawostką jest, że jego akt urodzenia sporządzono z datą 12 września, by – jak wtedy uważano – uniknąć pecha związanego z trzynastką. Studiował medycynę, ale nigdy nie pracował w tym zawodzie. Swoją karierę literacką rozpoczął od publikowania poezji w czasopismach, później pisał książki beletrystyczne o tematyce fantastycznej, by po wielu sukcesach zająć się esejami filozoficzno-naukowych. Lem tworzył literaturę związaną z futuryzmem, odnosił się do rozwoju nauki i techniki, kierunku w jakim zmierza ludzkość, a także kontaktami z istotami pozaziemskimi i miejscem człowieka w kosmosie. Jego teksty są futurystyczną i często groteskową kliszą kondycji współczesnego społeczeństwa, a także filozoficzną refleksją dotyczącą świata i nauki.  Jego książki przetłumaczono na ponad 40 języków. Ponadto jest najczęściej tłumaczonym polskim autorem. W 1980 roku był nominowany do literackiej Nagrody Nobla. To człowiek, który wyprzedzał swoją epokę, patrzył szerzej i widział więcej. Był wirtuozem słowa i skomplikowanym, nietuzinkowym umysłem, który miał iście kosmiczną wyobraźnię. W 2021 roku obchodzimy 100 rocznicę jego urodzin.

 

Scenarzysta, który wymyślił małego Gala

Co łączy zabawnego gala Asterixa i Mikołajka? Postać autora, czyli René Gościnnego, który stworzył te znane w świecie dzieci i dorosłych postaci. Gościnny urodził się w 1926 roku w Paryżu, natomiast ze względu na pochodzenie rodziców miał polskie korzenie. Gościnny swoją karierę rozpoczął nie od pióra, a od ołówka, ponieważ chciał zostać rysownikiem. Po nieudanej próbie dostania się do wytwórni Walta Disneya, zaczął tworzyć scenariusze komiksowe. Tak we współpracy z Albertem Uderzo powstała seria o Lucky Lucku, co doprowadziło do stworzenia opowieści o Umpapie oraz Asterixie i Obelixie. Napisał również bestsellerową serię opowiadań o przygodach i życiu codziennym znanego i lubianego chłopca imieniem Mikołajek. Był człowiekiem wielu talentów, ponieważ poza ilustrowaniem i pisarstwem zajmował się także reżyserią. Odpowiadał za film animowany Daisy Town oraz Asterixa i Kleopatrę z roku 1968.

Gościnny zmarł w roku 1977, pozostawiając po sobie twórczość, która sprawia, że mówi się o nim jako o najbardziej znanym twórcy komiksu europejskiego.

 

 

Mamy nadzieję, że dorobek powyższych pisarzy, a także ich metaforyczna obecność na festiwalu, pozwoli na zapoznanie się z osobliwymi historiami i rozpoczęcie unikatowych przygód i podróży z książką w dłoni.